Cynk - najważniejszy mikroelement dla organizmu człowieka

Cynk jest jednym z niezbędnych mikroelementów do prawidłowego funkcjonowania organizmu. W organizmie człowieka znajduje się 2-4 g cynku z czego prawie 90 % całej puli znajduje się w mięśniach szkieletowych i kościach. Niewielka ilość znajdująca się w osoczu i stanowi pulę łatwo dostępną dla organizmu. Wchłanianie cynku następuje w jelicie cienkim, a dokładnie w dwunastnicy. Jego przyswajalność wynosi 20-40%, przy czym lepiej wchłania się ze źródeł pochodzenia zwierzęcego niż roślinnego. Po spełnieniu swoich funkcji zostaje wydalany przez przewód pokarmowy i nerki. Dzienne zapotrzebowanie na cynk u dorosłych mężczyzn wynosi 8 mg, a u kobiet 11 mg.

Cynk do organizmu dostarczany jest głównie z pożywieniem pochodzenia zwierzęcego – mięso, jaja, wątroba, ryby, kraby, ostrygi lub pochodzenia roślinnego – pestki dyni, ziarna słonecznika, kiełki pszenicy i otręby pszenne, cebula, czosnek.

Cynk jest jednym z głównych pierwiastków śladowych organizmu, spełniającym rolę katalityczną, strukturalną i regulacyjną. Cynk spełnia wiele podstawowych funkcji metabolicznych w organizmie ludzkim jako część strukturalna lub funkcjonalna około 300 enzymów mających wpływ na podstawowe procesy życiowe. Uczestniczy w przemianach metabolicznych lipidów, białek i węglowodanów.  Jest niezbędny do podziałów komórkowych i różnicowania powstających komórek, bierze udział w metabolizmie kwasów nukleinowych, w biosyntezie RNA i DNA oraz biosyntezie białek. Cynk spełnia ważną rolę w regulacji procesów układu immunologicznego i dlatego powinien być stosowany zwłaszcza u osób starszych lub narażonych na zachorowania. Działa przeciwzapalnie i bakteriostatycznie. Spełnia ochronną rolę w przypadkach zatruć metalami ciężkimi – kadmem i ołowie, uczestniczy w eliminacji wolnych rodników, wykazuje działanie przeciwutleniające oraz hamuje utlenianie nienasyconych kwasów tłuszczowych. Cynk jest niezbędny do utrzymywania prawidłowego stężenia witaminy A w osoczu, a wraz z nią jest odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie skóry i błon śluzowych. Uczestniczy w wytwarzaniu prostaglandyn, które wpływają na funkcje wydzielnicze skóry, dzięki czemu reguluje wydzielanie łoju skórnego, łagodzi stany zapalne, zwęża pory i  zmniejsza skłonność skóry do powstawania zaskórników. Bierze udział w przetwarzaniu kwasów tłuszczowych, przez co ma wpływ na proces regeneracji skóry. Wpływa na metabolizm kolagenu, przyśpiesza gojenie się ran, odpowiada za wzrost włosów i wygląd paznokci. Cynk spełnia ważną rolę w procesach odczuwania smaku, ponieważ jest składnikiem białka znajdującego się w receptorach smakowych, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie kubków smakowych. Jony cynku znajdują się w komórkach β trzustki, w postaci kompleksów z łańcuchami polipeptydowymi biorą udział w magazynowaniu i uwalnianiu w zależności od potrzeby insuliny. Zatem niedobór tego pierwiastka przyczynia się do wzrostu tolerancji na glukozę oraz zmian hormonalnych. Cynk odgrywa kluczową rolę w spermatogenezie i syntezie hormonów steroidowych. Jest konieczny do prawidłowego rozwoju jąder oraz wpływa na ilość i jakoś spermy – budowę, liczbę i żywotność plemników.

Niedobór cynku objawia się zmianami skórnymi - wysychanie skóry, upośledzeniem gojenia się ran czy rozstępy, wypadaniem włosów, a nawet łysieniem, biegunką, utratą apetytu oraz zaburzeniami w odczuwaniu smaku i węchu. Mogą pojawić się zaburzenia ze strony układu mięśniowego, u dzieci zahamowanie wzrostu i opóźnienie dojrzewania. Z niedoborami cynku wiąże się także brak odporności na infekcje spowodowane ograniczeniem wytwarzania przeciwciał.

Niedobór cynku może wystąpić w stanach wymagających zwiększonego zapotrzebowania na ten pierwiastek - ciąża, laktacja czy duży wysiłek fizyczny. Niestety niedostateczna podaż cynku dotyczy ok. 30% ludności świata – dzieci i dorosłych. Oprócz zbyt małej podaży z pokarmem, przyczyną niedoboru cyku może być nieprawidłowe wchłanianie oraz niektóre schorzenia. Suplementacja preparatami cynku w wielu przypadkach jest niezbędna.

1. Gawęcki J. Żywienie Człowieka. Podstawy Nauki o Żywieniu. 2012. Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN. 246-248
2. Mońka I., Wiechuła D. Znaczenie cynku dla organizmu ludzkiego w aspekcie suplementacji tego pierwiastka. 2017. Ann. Acad. Med. Siles. 71: 314-325
3. Puzanowska-Tarasiewicz H., Kuźmicka L., Tarasiewicz M. Funkcje biologiczne wybranych pierwiastków. III. Cynk – składnik i aktywator enzymów. 2009. Pol. Merk. Lek. XXVII, 161, 419
4. Szcześniak M, Grimling B., Meler J. Cynk – pierwiastek zdrowia. 2014. Aspekty Zdrowia. Farm Pol. 70 (7): 363-366